Behandelbare klachten met behulp van biofeedback

Veel lichamelijke en psychische klachten zijn effectief behandelbaar met biofeedback.

In principe kunt u met diverse klachten bij mij terecht. Voor acute klachten echter niet, hiermee kunt u bij uw huisarts/specialist terecht. In mijn praktijk behandelde klachten zijn bijvoorbeeld:

angst
artritis
astma
depressieve klachten
hoge bloeddruk
hyperventilatie verkeerde ademhaling
mentale vermoeidheid
migraine
prikkelbare darmsyndroom (PDS)
druk op de borst, niet gerelateerd aan hartklachten
Raynaud's syndroom
slaapproblemen
spierspanningshoofdpijn
stressgerelateerde klachten

Veel lichamelijke en psychische (stress)klachten worden veroozaakt door een disbalans in het autonome zenuwstelsel en een verkeerde ademhaling.

Inzicht in de oorzaak van je klachten

In alle gevallen maakt de psycho-fysiologische meting (stress test) onderdeel uit van het behandeltraject.

Mocht je door je klachten uitgevallen zijn op je werk en je wilt weer op een verantwoorde wijze re-integreren, meld je aan voor een gratis oriënterend adviesgesprek, bel 06-13136646 of stuur een bericht.

Angst
Angst is een heel specifiek voorbeeld van de relatie tussen mentale gebeurtenissen en lichamelijke reacties: men kan letterlijk misselijk zijn van angst. Daarom zijn behandelingen met biofeedback zeer geschikt voor het omgaan met en controleren van angst.

Mogelijke behandelingen
Voor de behandeling van angst zijn verschillende biofeedbackmethoden mogelijk. Welke het meest geschikt is, hangt af van de specifieke fysiologische reacties. Bij bijvoorbeeld verhoogde spierspanning is EMG biofeedback mogelijk en voor koude handen is thermale feedback zeer geschikt

Artritis
Er zijn meerdere gecontroleerde en een aantal klinische studies gedaan naar de behandeling van artritis met behulp van temperatuur (thermale) feedback en EMG biofeedback. Hieruit is gebleken dat dergelijke behandelingen een positief effect hebben op de gewrichtsontstekingen.

Bloedtoevoer
Factoren die artritis veroorzaken en in stand houden zijn veelvuldig en complex. Het positieve effect van biofeedback op artritis is niet eenvoudig te verklaren, maar het is mogelijk dat thermale feedback zorgt voor een betere bloedtoevoer naar de gewrichten en daardoor de ontstekingen en zwellingen vermindert. Ook het leren beïnvloeden en ontspannen van spieren met behulp van EMG biofeedback kan zorgen voor een verbeterde bloedtoevoer naar de gewrichten, waardoor de ontstekingen afnemen.

Astma
Veel mensen met astma hebben een afwijkend ademhalingspatroon, waarbij ze diep inademen en dan met een zeer oppervlakkige en snelle ademhaling verder gaan. Dit zorgt voor een chronisch ademtekort. HRV biofeedback is een zeer geschikte methode voor de behandeling van astma. Bij deze behandeling wordt de cliënt een gezond ademhalingsritme van ongeveer 10 seconden (6 keer in- en uitademen per minuut) aangeleerd.

Positief effect
Onderzoeken naar het effect van HRV biofeedback op de symptomen van astma hebben een zeer positief resultaat aangetoond: astmapatiënten konden hun dosis inhalatie steroïden verlagen, terwijl hun klinische toestand gelijk bleef of zelfs verbeterde. De verklaringen hiervoor zijn verschillend. Men denkt bijvoorbeeld dat de HRV training voor meer parasympathische activiteit zorgt; een lichamelijke toestand van rust en herstel die onverenigbaar is met astma. Daarnaast zijn er verklaringen die wijzen op een betere balans in het autonome zenuwstelsel. Maar men denkt ook dat het eenvoudigweg te maken heeft met een betere ventilatie door de verbeterde wijze van ademhalen. Al deze effecten doen zich voor bij de behandeling en dragen in meer of mindere mate bij aan het positieve effect.

Depressieve klachten

HRV biofeedback
De laatste jaren is er ook onderzoek gedaan naar de effecten van training met HRV (hartslagvariabiliteit) biofeedback op depressieve klachten. Hieruit is gebleken dat HRV biofeedback zorgt voor meer mentale energie en motivatie en zo een verlichtend effect heeft op depressiviteit.

Hoge bloeddruk
Een hoge bloeddruk wordt sinds jaar en dag behandeld met ontspanningstechnieken. Deze traditionele methode heeft zijn nut zeker bewezen, maar de laatste jaren komt HRV biofeedback ook steeds meer in opmars.

Bloeddrukregulatie
Bij HRV biofeedback wordt getraind aan het zogenoemde 10-seconden hartritme: een hartritme dat gerelateerd is aan de bloeddrukregulatie. Bloeddrukregulatie is een complex proces waarbij meerdere lichaamsprocessen betrokken zijn. Eén daarvan is de zogenaamde baroreflexfunctie. Drukgevoelige receptoren in de aorta bewaken de bloeddruk voortdurend en sturen signalen naar de hersenen. Vanuit de hersenen worden lichaamsprocessen op gang gebracht die de bloeddruk reguleren. HRV biofeedback stimuleert de baroreflexfunctie waardoor de bloeddruk beter wordt gereguleerd. De techniek zou dus ook geschikt moeten zijn voor de behandeling van lage bloeddruk en hier zijn inderdaad aanwijzingen voor.

Rust in het lichaam
HRV biofeedback draagt ook op een andere manier bij aan de verlaging van een hoge bloeddruk: de parasympathische – energiebesparende en herstellende - activiteit in het autonome zenuwstelsel neemt toe. De rust in het lichaam en daarmee de bloeddruk worden hierdoor hersteld.

Hyperventilatie
Hyperventilatie wordt veroorzaakt door een verkeerde ademhaling. Het is een lichamelijk onschuldige, maar zeer beangstigende ervaring: de diepe maar oppervlakkige ademhaling verandert de chemische huishouding in de hersenen en zorgt voor een verstikkend en angstig gevoel. Door deze angstgevoelens wordt het verkeerde ademhalingspatroon en dus de hyperventilatie in stand gehouden. Om hyperventilatie te behandelen, moet dit patroon worden doorbroken.

Correct ademhalingspatroon
De reden waarom mensen verkeerd gaan ademhalen heeft meestal te maken met stress, psychische druk of lichamelijke inspanning. Het herkennen van de oorzaak van de verkeerde ademhaling is de eerste stap op weg naar genezing. Daarnaast wordt bij biofeedback een correct ademhalingspatroon aangeleerd om de vicieuze cirkel van hyperventilatie – verkeerde ademhaling – hyperventilatie te doorbreken. Hierbij wordt de oppervlakkige borstademhaling vervangen door een diepe buikademhaling en leert de cliënt te letten op een goede uitademing. De correcte manier van ademhalen wordt eerst bewust geoefend, maar wordt geleidelijk aan een automatisme.

Mentale vermoeidheid
Mentale vermoeidheid is een klacht met veel mogelijke oorzaken. Het kan voorkomen als een symptoom van een ziekte, bij een algemeen slechte conditie, chronische pijn, een psychische stoornis (bijvoorbeeld een depressie), na een beroerte of bij traumatisch hersenletsel.

Oorzaak achterhalen
Om mentale vermoeidheid aan te kunnen pakken, moet eerst de oorzaak voor de klachten worden gevonden. In combinatie met de uitkomst van het psychofysiologisch onderzoek wordt vervolgens een behandelprogramma opgesteld. Biofeedbackmethoden die kunnen worden toegepast zijn HRV biofeedback. HRV biofeedback zorgt voor een evenwichtig hartritme, herstelt de balans in het autonome zenuwstelsel en heeft een algemeen positief effect op de mentale energie.

Migraine
Over de oorzaken van migraine is nog veel onduidelijk. De behandeling van migraine is gestoeld op de visie dat de regulatie van het bloed van en naar de centrale en perifere gebieden bij migrainepatiënten verstoord is. Als er op een bepaald moment te weinig bloed in de hersenen aanwezig is, moet het lichaam de balans herstellen door de bloedvaten in de hersenen te verwijden. Waarschijnlijk merkt het lichaam van migrainepatiënten te laat dat de balans hersteld moet worden en geeft daardoor een veel te sterke tegenreactie. De druk in de schedel loopt dan te hoog op en het gevolg is heftig kloppende hoofdpijn. De behandelingen met biofeedback zijn erop gericht deze overmatige tegenreactie te voorkomen.

Thermale feedback
Begin jaren '70 werd bij toeval ontdekt dat migraine kan worden behandeld door de handen te verwarmen (temperatuur of thermale feedback). Door de handen en vingers warm te maken, stroomt het teveel aan bloed vanuit het centrale deel van de hersenen naar de periferie. Met thermale feedback is het niet mogelijk een aanwezige aanval te laten verdwijnen, maar het heeft een effectieve preventieve werking. Doordat lichaamsprocessen beter worden gereguleerd, wordt voorkomen dat er teveel bloed in het centrale deel van de hersenen komt.

Prikkelbare darm syndroom (PDS)
Het prikkelbare darm syndroom kenmerkt zich door darmklachten die zich op verschillende manieren manifesteren: als pijn, obstipatie, diarree, kramp of een combinatie daarvan. In tweederde van de gevallen is er geen medische oorzaak voor de symptomen. Hoewel de klachten erg vervelend en pijnlijk zijn, ervaren de meeste patiënten het prikkelbare darm syndroom niet als een ziekte.

Pijn op de borst, niet gerelateerd aan hartklachten
Pijn op de borst is lang niet altijd gerelateerd aan hartklachten: uit onderzoek blijk dat tussen de 51% en 90% van alle gevallen verband houdt met angst en hyperventilatie. Het drukkende gevoel op de borst ontstaat door een verkeerd ademhalingspatroon. Door een diepe, maar oppervlakkige ademhaling verandert de chemische huishouding in de hersenen en dat zorgt voor een verstikkend en angstig gevoel. De angstige gevoelens houden vervolgens de verkeerde ademhaling in stand. Deze vicieuze cirkel moet worden doorbroken om een eind aan de klachten te kunnen maken.

Ademhalingspatroon
Biofeedback bij pijn op de borst is gericht op het aanleren van een correct ademhalingspatroon. HRV biofeedback met eventueel aanvullende ontspanningstechnieken hebben hun effectiviteit bewezen bij de behandeling van stressgerelateerde pijn op de borst. Daarnaast heeft HRV biofeedback een algemeen positief effect op de mentale energie.

Raynaud's syndroom
Bij Raynaud's syndroom is sprake van pijnlijke verkrampingen in de extremiteiten, vaak in de vingers. Het wordt veroorzaakt door een plotselinge vernauwing van de bloedvaten, zodat het bloed niet goed kan doorstromen naar vingers en tenen, maar ook neus, oren, wangen en zelfs de tong. De directe oorzaak voor de symptomen is vaak kou.

Oefeningen
Temperatuur of thermale feedback is een zeer effectieve behandelmethode voor Raynaud's syndroom. Bij deze vorm van biofeedback wordt de cliënt geleerd om zelf te voorkomen dat de extremiteiten koud worden. Een gevoelige temperatuursensor wordt op bijvoorbeeld de vinger geplaatst, zodat informatie over de vingertemperatuur in beeld komt en de cliënt met oefeningen hierover controle leert te krijgen. Hierbij wordt de moeilijkheidsgraad van de oefeningen geleidelijk opgevoerd: eerst leert men de vingertemperatuur onder normale omstandigheden te laten stijgen, vervolgens moeten de handen op temperatuur worden gehouden terwijl er bijvoorbeeld een koude luchtstroom op is gericht. Zodra de techniek wordt beheerst, kunnen de verdere oefeningen thuis worden gedaan met een simpele binnen/buiten thermometer.

Slaapproblemen
Slaapproblemen staan nooit op zichzelf. Door spanningen en stress in ons dagelijkse leven liggen we 's nachts wakker. En omdat slaaptekort stress in de hand werkt, belandt u voor u het weet in een negatieve en ongezonde spiraal.

Ontspannen
Biofeedback bij slaapproblemen is in de eerste plaats gericht op het leren ontspannen. Hiervoor zijn verschillende ontspanningstechnieken mogelijk; welke wordt gekozen is onder meer afhankelijk van de specifieke fysiologische reacties en persoonlijke voorkeur van de cliënt

Spierspanningshoofdpijn
Spierspanningshoofdpijn wordt meestal veroorzaakt door het onbewust aanspannen van spieren in de nek, schouders, kaken en gezicht. Het aanspannen van spieren leidt normaal gesproken niet tot pijn, maar als de spieren lange tijd achter elkaar een klein beetje worden aangespannen, kan spierspanningshoofdpijn het gevolg zijn. Spierspanningshoofdpijn gaat soms ook gepaard met migraine; het onbewust aanspannen van bepaalde spieren kan als een 'trigger' voor een migraineaanval werken.

Training
Bij EMG biofeedback wordt met elektrodes op de huid boven de spier de spierspanning gemeten. Doordat de spieractiviteit zichtbaar wordt gemaakt, wordt de cliënt zich bewust van het aanspannen van bepaalde spieren. Vervolgens kan de cliënt met training zichzelf aanleren de spieren bewust te ontspannen en wordt spierspanningshoofdpijn voortaan voorkomen.

Stressgerelateerde klachten
Stress is een bron van lichamelijke klachten: negatieve spanningen hebben grote en langdurige effecten op het centrale en autonome zenuwstelsel. Door feedback op de lichamelijke signalen te geven, leert men de lichamelijke reactie onder controle te brengen en oefent daarmee tegelijk effect uit op de psychische gesteldheid.

Lichamelijke reacties op stress
Bij de biofeedbackbehandeling van stressgerelateerde klachten wordt eerst onderzocht welke lichamelijke reacties door stress worden veroorzaakt, aangezien ieder lichaam anders op stress reageert. Met meetapparatuur worden de lichamelijke reacties direct zichtbaar gemaakt. Een reactie kan bijvoorbeeld het onbewust aanspannen van bepaalde spieren zijn. In dit geval zal met biofeedback een andere lichamelijke reactie worden aangeleerd die onverenigbaar is met stress, namelijk het ontspannen van de betreffende spieren. Na de training zal de cliënt de lichamelijke reacties onder controle weten te brengen en daarmee de stress verminderen.